Πρόκειται για την μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ, η οποία βρίσκεται σε μεγάλο υψόμετρο
βορειοανατόλικα των κορυφών του όρους Πάικου, από όπου ‘’βλέπει’’ στο οροπέδιο του Βόρρα
και τις κορυφές Τζένα και Πίνοβο. Βρίσκεται 40χλμ από την Αριδαία, καθώς επίσης το χωριό
Αρχάγγελος απέχει μόλις 3 χλμ νότια της Μονής, έχοντας απέναντί του το θρυλικό για τις μάχες
που έγιναν εκεί στον Α ́ Παγκόσμιο πόλεμο, χωριό του Σκρα.
Μια ομάδα αρχαιολόγων το 1973, ερευνώντας το σημείο, ανακάλυψαν τάφους και πλακόστρωτο
με πλάκες της εποχής της Ρωμαιοκρατίας. Το 1912, με εντολή της Ελληνικής διοίκησης, το
χωριό ονομάζεται “Όσανη” ή “Όσιανη”. Αργότερα το χωριό παίρνει λατινική τη ονομασία του σε
“Χοστιανη” ή “Χοστιανούς”.
Η πιθανή χρονολογία ίδρυσης του μοναστηριού είναι το 1181, καθώς το 1790, είχε την ίδια τύχη
με το μοναστήρι των Προμάχων, δηλαδή πολιορκήθηκε και καταστράφηκε από τους Τούρκους.
Μοναχοί και κάτοικοι, όσοι δε σκοτώθηκαν, εγκατέλειψαν την περιοχή και η μονή έμεινε έρημη
για πάνω από μισό αιώνα, μέχρι που επανιδρύεται με άδεια του Σουλτάνου το 1858 και με
πρωτοβουλία του μητροπολίτη Μογλενών Μελέτιο. Με την επανίδρυση, είχαμε και τη
μετονομασία της σε Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Με την επανίδρυσή της η μονή ανακτά τα
ακίνητά της με επίσημο έγγραφο της τουρκικής διοίκησης. Τότε αρχίζει και η πνευματική κι
εκπαιδευτική της δραστηριότητα. Στα κελιά της διδάσκονται τα Ελληνικά γράμματα.
Από τη μονή βγαίνουν οι πρώτοι γραμματισμένοι, οι οποίοι με τη σειρά τους μορφώνουν
κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, η μονή συμβάλλει
σε αυτόν με την προσφορά των χώρων της και το συνωμοτικό έργο των καλόγερων της. Η
επίκαιρη θέση της, οι φυσικές προσβάσεις της, την μετατρέπουν σε σταθμό για τα περαστικά
Ελληνικά αντάρτικα σώματα.